توسعه پایدار شهری چیست؟
توسعه پایدار به عنوان حفظ خواستههای جمعیت فعلی بدون به خطر انداختن خواستههای آیندگان شناخته میشود و زندگی پایدار یعنی رفع نیازهای ما در حال حاضر به گونهای که مردم در آینده نیز بتوانند نیازهای خود را برآورده کنند. این هدف بزرگ نیازمند توجه در سطوح محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی است.
توسعه پایدار شهری عبارت است از استفاده شهر از منابع و فضا به گونهای که نیازهای ساکنان آن را در زمان حال برآورده کند بدون اینکه بر نیازهای ساکنین در آینده تأثیر منفی بگذارد. این روش توسعه شهری با هدف به حداقل رساندن آسیب به محیط زیست و حفظ هر چه بیشتر منابع و انتقال به منابع تجدیدپذیر در صورت امکان انجام میشود.
تعریف توسعه پایدار شهری
توسعه پایدار شهری به توسعهای گفته میشود که نیازهای یک جامعه را بدون به خطر انداختن توانایی نسلهای آینده برای برآوردن نیازهای خود برآورده میکند و پایداری اقتصادی، محیط زیستی و اجتماعی را در اولویت قرار میدهد. هدف توسعه پایدار شهری حصول اطمینان از زیست پذیری شهرها و حمایت از انعطاف پذیری اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی در مواجهه با تغییرات آب و هوایی است.
توسعه پایدار بر ایجاد شهرهایی متمرکز است که نه تنها از نظر اقتصادی پر جنب و جوش باشند، بلکه دارای کیفیت زندگی متعادل بین نیازهای اجتماعی و محیط زیستی جوامع باشند. توسعه پایدار راهبردهای کاهش آلودگی و حفظ منابع طبیعی را با بهبود حمل و نقل و مسکن، ایمنی و سلامت عمومی و امکانات اجتماعی ترکیب میکند و شامل رویکردهای یکپارچه برای برنامه ریزی شهری است که به نیازهای ذینفعان محلی، جوامع و محیط زیست پاسخ میدهد.
یک شهر پایدار از طریق فعالیتهای خود اثرات زیست محیطی را کاهش میدهد و الگوهای مصرف و تولید پایدار را مطابق با شرایط سرزمینی، جغرافیایی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خود ترویج میکند.
اهمیت توسعه شهری پایدار
توسعه پایدار شهری به دلایل زیادی مهم است، از مزایای اقتصادی بلندمدت گرفته تا بهبود کیفیت زندگی و کاهش اثرات محیط زیستی. با سرمایه گذاری در طرح های پایدار، شهرها میتوانند شغل و رشد ایجاد کنند و در عین حال مصرف انرژی، اتلاف و آلودگی را کاهش دهند.
دومین دلیل اصلی که چرا توسعه پایدار شهری بسیار ضروری است، مزایای اقتصادی آن است. با سرمایهگذاری در ابتکارات و اقدامات پایدار، شهرها میتوانند خود را برای کسبوکارها جذابتر کنند، شرکتهای جدید را جذب و شغل ایجاد کنند. استفاده از استراتژیهای بهرهوری انرژی میتواند هزینههای عملیاتی را کاهش دهد و کسبوکارها را سودآورتر کند. علاوه بر این، کاهش میزان زبالههای تولید شده توسط شهرها میتواند هزینه خدمات شهری را کاهش دهد و بودجه را برای سایر خدمات ضروری مانند مراقبتهای بهداشتی، آموزشی و مسکن آزاد کند.
علاوه بر این، با سرمایهگذاری در پروژههای عمومی و طرحهایی که کیفیت زندگی را افزایش میدهند، مانند بهبود حملونقل عمومی، ساکنان شهرها بهتر میتوانند به فرصتهای شغلی و آموزشی دسترسی پیدا کنند.
ویژگی و شاخصهای شهرهای پایدار
مولفههای اصلی توسعه پایدار شهری، محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی است. ویژگیهای هر یک از این مولفهها از چالشها و راه حلهای منحصر به فرد یک شهر ساخته شده است.
1. ساکنین آگاه نسبت به محیط زیست
یک شهر پایدار تنها زمانی میتواند وجود داشته باشد که ساکنان آن متعهد به تغییر عادات خود باشند تا آسیب کمتری برای محیط زیست داشته باشند. اگر ساکنین قصد اصلاح عادتهای خود را برای کمک به این تغییرات نداشته باشند، انجام اقداماتی برای ترویج بازیافت، سرمایه گذاری در انرژی و فناوریهای جدید بی نتیجه خواهد ماند. شهرهای پایدار به شهروندانی نیاز دارند که به این هدف متعهد و نسبت به محیط زیست آگاه باشند.
2. احیا و حفظ فضاهای طبیعی
نوسازی فضاهای عمومی در شهرهای پایدار ضروری است. فضاهای سبز در شهرهای پایدار بزرگتر و یکپارچهتر با شهرها هستند و هرگز منزوی نیستند تا هوای سالمتری را برای شهروندان فراهم کند که از قرار گرفتن در معرض سطوح بالای آلودگی جلوگیری میکند.
3. اقتصاد شهری عمدتا محلی
شهرهای پایدار مدلهایی اقتصاد محلی و دوستدار محیط زیست را ترویج میکنند. با حمایت از تجارت محلی علاوه بر مزایای اقتصادی، انتشار CO2 تولید شده به علت حمل و نقل نیز کاهش مییابد.
4. تکنیکهای انرژیهای تجدید پذیر
پیشرفتهای تکنولوژیک امکان استفاده از منابع جدید انرژیهای تجدیدپذیر را ایجاد کرده است. به همین ترتیب، وسایل نقلیه الکتریکی سهم بزرگ و جایگزینی برای روشهای آلاینده حمل و نقل سنتی معرفی شدهاند.
5. کاهش مصرف، استفاده مجدد، بازیافت
اقدامات ویژهای در شهرهای پایدار باید برای ارتقای اهمیت بازیافت و مصرف مسئولانه ایجاد شود تا از سوء استفاده بیش از حد از منابع طبیعی جلوگیری شود. خانه، خانواده و شهروندان میتوانند به اجرای این اقدامات کمک کرده که در نهایت برای کل جامعه و شهر سود زیادی خواهد داشت.
چالشهای توسعه شهری پایدار
توسعه پایدار شهری موضوعی است که به طور فزایندهای در شهرهای سراسر جهان مهم شده است، زیرا جوامع در تلاش برای ایجاد فضاهای دوستدار محیط زیست و سبز هستند. علیرغم تمرکز روزافزون بر پایداری، چالشهای مختلفی وجود دارد که شهرها و توسعهدهندگان هنگام ایجاد و اجرای پروژههای توسعه پایدار شهری با آنها مواجه هستند. این چالشها میتوانند از محدودیتهای مالی تا عدم درک در مورد چگونگی ایجاد راهحلهای پایدار متغیر باشند.
یکی از چالشهای اصلی توسعه پایدار شهری، منابع است. شهرهای سراسر جهان معمولاً منابع محدودی دارند به این معنی که ممکن است در توسعه پروژهها در مقیاس بزرگ با مشکل مواجه شوند. غلبه بر این امر میتواند بسیار دشوار باشد، زیرا پروژهها برای پیشبرد به موقع نیاز به بودجه مناسب دارند.
علاوه بر این، هنجارهای فرهنگی اغلب میتوانند مانعی در ابتکارات پایداری باشند، زیرا جوامع ممکن است پذیرای تغییرات در سبک زندگی خود نباشند. در برخی موارد، ممکن است فقدان آموزش و ارتباطات پیرامون پایداری وجود داشته باشد، به این معنی که شهروندان ممکن است از اثرات زیست محیطی مصرف خود یا تغییرات مثبتی که میتوانند با مشارکت در پروژههای توسعه پایدار ایجاد کنند، آگاه نباشند.
با درک چالشها، داشتن یک برنامه ریزی دقیق و تعامل با جوامع محلی و شرکای سیاسی، طرحهای توسعه پایدار شهری میتواند تأثیر مثبتی بر محیط زیست و کیفیت زندگی در مناطق شهری داشته باشد.
رویکردهای استراتژیک برای توسعه
توسعه پایدار شهری به طور فزایندهای در شهرها و شهرکهای سراسر جهان اهمیت پیدا کرده است، زیرا مردم تلاش میکنند ردپای محیط زیست خود را کاهش دهند و جوامع انعطافپذیر، عادلانه و سالم بسازند. برای دستیابی به پایداری، شهرها باید بر سه جنبه کلیدی تمرکز کنند: اقتصاد، اجتماع و محیط زیست. با اتخاذ رویکردهای استراتژیک برای توسعه پایدار شهری، شهرها و شهرکها نه تنها میتوانند زیرساختها و خدمات خود را بهبود بخشند، بلکه میتوانند اثرات محیط زیستی خود را کاهش و نیازهای ساکنان خود را برآورده کنند. چند نمونه از رویکردهای استراتژیک عبارتند از:
- زیرساختهای سبز
- اقتصاد چرخشی
- حفاظت از آب، انرژی
- صنایع سبز
نمونههای توسعه شهری پایدار
نمونههای زیادی از توسعه پایدار شهری وجود دارد که منجر به ایجاد شهرهای پایدار می شود. شهرهایی مانند فرایبورگ، آلمان و کوریتیبا، برزیل به دلیل بسیاری از پروژههای پایداری که در بخشهای مختلف جامعه اجرا کردهاند، شهرت جهانی پیدا کردهاند.
فرایبورگ، آلمان
شهر فرایبورگ از دهه 1970 ساخت و توسعه پایدار را هدف خود قرار داده است. آنها موفق شدهاند به یکی از پایدارترین شهرهای آلمان تبدیل شوند. بیشتر موفقیت آنها به چندین برنامه در داخل شهر نسبت داده میشود که بر پایداری اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی تمرکز دارند. برخی از نکات برجسته برنامههای پایداری فرایبورگ عبارتند از:
| محیط زیستی | اجتماعی | اقتصادی |
| آب باران از بامهای سبز جمعآوری و بازیافت میشود. استفاده زیاد از پنلهای خورشیدی. حدود 40 درصد از شهر جنگلی است. | بسیاری از مغازهها توسط مردم محلی اداره میشود. مشارکت محلی سیاستمداران در قالب کارگاهها و جلسات تالار شهر. | بسیاری از ساکنان در صنایع سبز شاغل هستند. سرمایه گذاری بالا در پروژههای محیط زیستی. |
کوریتیبا، برزیل
کوریتیبا شهری در جنوب شرقی برزیل و مرکز ایالت پارانا است و در سال 2010، جایزه جهانی شهر پایدار را دریافت کرد. زیرا برخلاف برخی از شهرهای توسعه یافته، بدون بودجه کلان، تحولات پایدار عظیمی ایجاد کرده است. برخی از نکات برجسته برنامههای پایداری کوریتیبا عبارتند از:
| محیط زیستی | اجتماعی | اقتصادی |
| پارکهای گسترده و متصل. توسعه عمده شبکه اتوبوسرانی. | کمک دولت به ساکنان محلههای فقیر نشین برای ساختن و خرید خانه. | تنوع در مشاغل و کسب و کارها. کسب و کارهایی که برای محدود کردن تأثیر بر فضای سبز ساخته شدهاند. |
