گزارش کارآفرینی زنان 2023/24: نقش زنان در تحول اقتصادی و اجتماعی
مقدمه
کارآفرینی زنان یکی از عوامل کلیدی در رشد اقتصادی، ایجاد اشتغال و بهبود جوامع است. زنان با ورود به دنیای کسب‌وکار نه‌تنها فرصت‌های شغلی برای خود و دیگران ایجاد می‌کنند، بلکه موجب نوآوری، توسعه اقتصادی و کاهش نابرابری‌های اجتماعی می‌شوند. با این حال، مسیر کارآفرینی برای زنان همچنان با موانع متعددی همراه است. در این گزارش، روندهای جهانی کارآفرینی زنان در سال 2023 و چالش‌ها و فرصت‌های موجود بررسی می‌شود.
روندهای نوظهور در کارآفرینی زنان
افزایش نرخ استارتاپ‌های زنان
بر اساس گزارش GEM، نرخ فعالیت استارتاپی زنان در دو دهه اخیر افزایش چشمگیری داشته است. در سال 2023، از هر ده زن، یک نفر کسب‌وکاری جدید راه‌اندازی کرده که نشان‌دهنده افزایش علاقه و مشارکت زنان در حوزه کارآفرینی است. این نرخ در برخی کشورها مانند فرانسه، هلند و مجارستان بیش از دو برابر شده است. با این حال، در کشورهایی مانند اردن، مراکش و لهستان، کاهش قابل‌توجهی در نرخ استارتاپ‌های زنان مشاهده شده که ممکن است به دلیل محدودیت‌های اقتصادی و فرهنگی باشد.
افزایش مالکیت کسب‌وکارهای تثبیت‌شده
علاوه بر افزایش استارتاپ‌ها، نرخ مالکیت کسب‌وکارهای تثبیت‌شده نیز در میان زنان رشد داشته است. کشورهایی مانند کره جنوبی، عربستان سعودی و لیتوانی شاهد بالاترین میزان مالکیت زنان در کسب‌وکارهای تثبیت‌شده بوده‌اند. این نشان می‌دهد که زنان نه‌تنها کسب‌وکارهای جدید راه‌اندازی می‌کنند، بلکه موفق به حفظ و گسترش آن‌ها نیز می‌شوند.
چالش‌های پیش روی زنان کارآفرین
دسترسی محدود به سرمایه و منابع مالی
یکی از موانع اصلی پیش روی زنان کارآفرین، دشواری در تأمین مالی و دسترسی به سرمایه‌گذاری است. زنان نسبت به مردان کمتر از تسهیلات مالی بهره‌مند می‌شوند و این امر به دلیل سیاست‌های بانکی سختگیرانه، عدم آگاهی کافی از فرصت‌های مالی و نبود شبکه‌های سرمایه‌گذاری قوی برای زنان است. این موانع باعث می‌شود که بسیاری از زنان کارآفرین به سرمایه‌های شخصی یا کمک‌های خانوادگی متکی باشند.
تأثیر کلیشه‌های فرهنگی و اجتماعی
در بسیاری از کشورها، کلیشه‌های جنسیتی مانع از رشد زنان در بخش‌های مختلف اقتصادی می‌شود. برخی جوامع هنوز زنان را به‌عنوان رهبران اقتصادی نمی‌پذیرند و این موضوع باعث می‌شود که زنان اعتمادبه‌نفس کمتری در راه‌اندازی و مدیریت کسب‌وکار داشته باشند. همچنین، در برخی صنایع مانند فناوری و نوآوری، حضور زنان محدود است که نیاز به تغییر نگرش و سیاست‌های حمایتی دارد.
فرصت‌های جدید برای زنان کارآفرین
رشد دیجیتالی سازی و فناوری‌های نوین
پس از همه‌گیری COVID-19، بسیاری از زنان کارآفرین به سمت دیجیتالی شدن حرکت کرده‌اند. استفاده از فناوری‌های دیجیتال به آن‌ها کمک کرده است تا بازارهای جدیدی را کشف کنند و هزینه‌های عملیاتی خود را کاهش دهند. پلتفرم‌های آنلاین، شبکه‌های اجتماعی و ابزارهای مدیریت دیجیتال فرصت‌های بی‌سابقه‌ای برای رشد و توسعه کسب‌وکارهای زنان ایجاد کرده است.
تمرکز بر پایداری و کسب‌وکارهای سبز
یکی دیگر از روندهای مثبت در کارآفرینی زنان، افزایش توجه به پایداری و مسائل محیط‌زیستی است. زنان در کشورهای با درآمد بالا و متوسط علاقه بیشتری به اجرای استراتژی‌های پایدار دارند و بسیاری از کسب‌وکارهای آنان در حوزه بازیافت، انرژی‌های تجدیدپذیر و تولید پایدار فعالیت می‌کنند. این روند می‌تواند منجر به ایجاد کسب‌وکارهای رقابتی و تأثیرگذار در سطح جهانی شود.
راهکارهای پیشنهادی برای تقویت کارآفرینی زنان
توسعه برنامه‌های آموزشی و مهارتی
آموزش یکی از مهم‌ترین ابزارها برای توانمندسازی زنان در حوزه کارآفرینی است. ارائه دوره‌های تخصصی در زمینه مدیریت، بازاریابی دیجیتال و مهارت‌های مالی می‌تواند به رشد و توسعه کسب‌وکارهای زنان کمک کند. همچنین، ایجاد پلتفرم‌های آموزشی آنلاین می‌تواند دسترسی زنان به منابع یادگیری را تسهیل کند.
ایجاد شبکه‌های حمایتی و تسهیل ارتباطات تجاری
شبکه‌سازی نقش مهمی در موفقیت کسب‌وکارهای زنان دارد. ایجاد انجمن‌های تخصصی، برنامه‌های مشاوره‌ای و رویدادهای کارآفرینی می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای ارتباط و همکاری فراهم کند. دسترسی به مشاوران باتجربه و ارتباط با سرمایه‌گذاران بالقوه نیز از جمله عواملی است که می‌تواند به رشد کسب‌وکارهای زنان کمک کند.
بهبود دسترسی به منابع مالی و سرمایه‌گذاری
دولت‌ها و نهادهای اقتصادی می‌توانند سیاست‌هایی را تدوین کنند که زنان راحت‌تر به منابع مالی و سرمایه‌گذاری دسترسی داشته باشند. ایجاد برنامه‌های حمایتی مانند وام‌های کم‌بهره، صندوق‌های سرمایه‌گذاری ویژه زنان و تسهیل فرایندهای بانکی از جمله اقداماتی است که می‌تواند به افزایش مشارکت زنان در اقتصاد کمک کند.
نقش سیاست‌گذاری‌ها در رشد کارآفرینی زنان
برای افزایش مشارکت زنان در کارآفرینی، سیاست‌های حمایتی و اصلاحات قانونی نقش حیاتی دارند. دولت‌ها و نهادهای تصمیم‌گیرنده می‌توانند با ایجاد محیطی برابر، زنان را قادر سازند تا بدون موانع تبعیض‌آمیز، به فعالیت‌های اقتصادی بپردازند. برخی از مهم‌ترین سیاست‌هایی که می‌توانند به رشد کسب‌وکارهای زنان کمک کنند عبارتند از:
- اصلاح قوانین مالی و بانکی: بسیاری از زنان کارآفرین برای دریافت وام‌های تجاری با مشکلاتی روبه‌رو هستند. ایجاد قوانین بانکی که دسترسی به اعتبارات مالی را برای زنان تسهیل کند، می‌تواند یکی از گام‌های مهم در حمایت از آن‌ها باشد. همچنین، بانک‌ها و موسسات مالی باید برنامه‌های ویژه‌ای برای ارائه تسهیلات کم‌بهره به زنان کارآفرین در نظر بگیرند.
- افزایش برنامه‌های آموزشی و مهارتی: بسیاری از زنان به دلیل عدم آشنایی با مباحث مالی، مدیریتی و فناوری‌های نوین، در مسیر کارآفرینی با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شوند. ایجاد دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های مهارتی می‌تواند به افزایش آگاهی و توانمندسازی آن‌ها کمک کند.
- ایجاد بسترهای حمایتی و شبکه‌های همکاری: زنان کارآفرین اغلب با مشکلاتی در زمینه ایجاد ارتباطات تجاری و ورود به بازارهای رقابتی مواجه هستند. ایجاد شبکه‌های حمایتی و انجمن‌های تخصصی می‌تواند بستری برای همکاری، تبادل دانش و تسهیل رشد کسب‌وکارهای زنان فراهم کند.
تأثیر کارآفرینی زنان بر توسعه پایدار
یکی از جنبه‌های مهم کارآفرینی زنان، تأثیر آن بر توسعه پایدار است. بسیاری از زنان کارآفرین کسب‌وکارهایی را راه‌اندازی می‌کنند که علاوه بر سودآوری اقتصادی، به بهبود شرایط اجتماعی و زیست‌محیطی نیز کمک می‌کند. برخی از حوزه‌هایی که زنان در آن‌ها نقش پررنگی دارند، عبارتند از:
- کسب‌وکارهای سبز و محیط‌زیستی: بسیاری از زنان به دنبال راه‌اندازی کسب‌وکارهایی هستند که به کاهش آلودگی محیط‌زیست و حفظ منابع طبیعی کمک کند. استارتاپ‌های فعال در حوزه بازیافت، تولید محصولات ارگانیک و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نمونه‌هایی از این نوع کسب‌وکارها هستند.
- کسب‌وکارهای اجتماعی: زنان کارآفرین اغلب به راه‌اندازی کسب‌وکارهایی با اهداف اجتماعی علاقه‌مندند. شرکت‌هایی که در زمینه بهبود آموزش، ارتقای سلامت عمومی و حمایت از اقشار کم‌برخوردار فعالیت می‌کنند، تأثیرات مثبت بسیاری بر جامعه دارند.
- افزایش اشتغال‌زایی و توانمندسازی زنان دیگر: یکی از مهم‌ترین اثرات کارآفرینی زنان، ایجاد فرصت‌های شغلی برای سایر زنان است. کسب‌وکارهای تحت مدیریت زنان معمولاً توجه ویژه‌ای به ایجاد محیط‌های کاری برابر و حمایت از نیروی کار زن دارند.
چشم‌انداز آینده کارآفرینی زنان
با توجه به روندهای اخیر، انتظار می‌رود که کارآفرینی زنان در سال‌های آینده رشد بیشتری داشته باشد. پیشرفت فناوری‌های دیجیتال، افزایش آگاهی نسبت به حقوق اقتصادی زنان و حمایت‌های بین‌المللی از کارآفرینی زنان از جمله عواملی هستند که می‌توانند مسیر موفقیت زنان در دنیای کسب‌وکار را هموارتر کنند.
برای تحقق این چشم‌انداز، اقداماتی همچون تقویت زیرساخت‌های دیجیتال، ایجاد قوانین حمایتی، ارائه تسهیلات مالی و ایجاد فضاهای آموزشی مناسب، ضروری به نظر می‌رسد. همچنین، جامعه و رسانه‌ها باید با نمایش الگوهای موفق، نگرش‌های سنتی را تغییر داده و زنان را به ورود به عرصه‌های کارآفرینی تشویق کنند.
در نهایت، رشد کارآفرینی زنان نه‌تنها به توسعه اقتصادی کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش عدالت اجتماعی، کاهش نابرابری‌های جنسیتی و بهبود کیفیت زندگی در جوامع مختلف می‌شود. حمایت از زنان کارآفرین، سرمایه‌گذاری در آینده‌ای پایدار و برابر برای همگان است.
منبع : gemconsortium.org
