مسئولیت اجتماعی سازمان‌ها چیست و چرا شرکت‌ها باید CSR را رعایت کنند؟
ایده مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR: Corporate Social Responsibility) این است که شرکت‌ها باید نقش مثبتی در جامعه ایفا کند. همچنین عواقب زیست محیطی و اجتماعی که تصمیمات تجاری شرکتی خود در پی خواهد داشت را در نظر بگیرد. مثال‌هایی از این امر می‌تواند بهبود شرایط اجتماعی مربوط به زنجیره تأمین شما باشد. کاهش مصرف منابع طبیعی و در نتیجه آن محدود کردن آسیب هایی باشد که شرکت شما به محیط زیست وارد می کند یا می‌تواند تلاش شما برای افزایش رفاه و سلامت کارکنان باشد.
CSR می‌تواند شامل طیف وسیعی از رویکردها و ابتکارات باشد، همه چیز از شیوه‌های پایدار گرفته تا مشارکت جامعه. مشتریان به طور فزاینده ای از شرکت‌هایی که با آنها تجارت می‌کنند انتظار رفتار مسئولانه دارند. اهداف CSR اغلب حول محور بهبود کارایی یا عملکرد کسب‌وکار به روش‌هایی است که اثرات اجتماعی یا زیست‌محیطی مثبتی در جامعه داشته باشد.
بسته به آنچه می خواهید به دست آورید ، کار شما با CSR می تواند مزایای زیادی را به همراه داشته باشد. از جمله :
1 . صرفه جویی در هزینه‌ها
2. دسترسی بهتر به سرمایه در بازارهای مالی
3. تقویت موقعیت بازار
4. همکاری بهتر با شرکای تجاری
5. مدیریت ریسک بهتر
6. روابط قوی‌تر با مشتریان
مطالعه بیشتر: اهداف مسؤلیت اجتماعی شرکتی، به ویژه در حوزه ی محیط زیست بایستی واقع گرایانه و علمی باشد
CSR چیست و چه جنبه هایی را در بر می‌گیرد؟
یک مدل تجاری است که توسعه پایدار را در استراتژی‌های کسب و کار شرکت ها گنجانده است و تاثیر مثبتی بر اجتماع، اقتصاد و محیط زیست دارد.
جنبه‌های مختلف CSR عبارتند از:
جنبه‌های محیط زیستی
- کاهش تولید دی اکسید کربن
- بهبود بهره‌وری انرژی
- کاهش ضایعات، مصرف آب و انتشار گازهای گلخانه‌ای
جنبه‌های اجتماعی
- با تامین کنندگان و شرکایی همکاری کنید که از نظر اجتماعی مسئولیت پذیر هستند.
- از اهداف و ابتکارات صنف خود در حوزه پایداری، حمایت کنید.
- سیاست هایی را در جهت حمایت از کارهای خیرخواهانه پایه گذاری کنید.
محل کار
- تکثرگرایی و برابری را در محیط کار افزایش دهید.
- بهبود ایمنی و سلامت در محیط کار.
- یک الگوی اخلاقی برای کسب و کار خود ایجاد کنید و آزار و اذیت و تبعیض را در محل کار خود از بین ببرید.
جامعه
- حمایت از طرح های محلی
- ایجاد باشگاه ها و انجمن های داخلی
- ارتباطات اجتماعی و حمایتی
- ارتباطات داخلی که برای همه قابل دسترسی باشد
مطالعه بیشتر : توسعه پایدار و اهداف ۱۷ گانه آن چیست و چه اهمیتی دارند؟
رویکردهای مختلف CSR
نظریه مسئولیت اجتماعی این است که شرکت‌ها بایستی با جامعه و محیطی که در آن قرار دارند تعامل داشته باشند. توسعه و ارزش گذاری فعالانه این تعاملات با جامعه، مصرف کنندگان و حتی کارکنان بسیار مهم است. از دید مسئولیت اجتماعی، هدف شرکت‌ها تنها رسیدن به حداکثر سود ممکن نیست. اگرچه منتقدان استدلال کرده‌اند که محیط زیست در واقع ذینفع کسب و کار محسوب نمی شود، با این حال کسب و کارها موظفند به نفع جامعه و محیط زیست خود عمل کنند. شرکت‌ها در سرتاسر جهان در مورد CSR موضع‌گیری‌های متفاوتی دارند که ما آنها را به چهار رویکرد برای CSR تقسیم کرده‌ایم:
رویکرد بازدارنده
شرکت‌هایی که در قبال مسئولیت اجتماعی موضع تدافعی اتخاذ می‌کنند، معمولاً سعی می‌کنند از اولویت‌های اقتصادی خود برای توجیه فقدان مسئولیت اجتماعی استفاده کنند. کسب سود مهمترین جنبه کسب و کار آنها است و در صورت مواجهه با مطالبات اجتماعی خاص، هر گونه تخلف را انکار می کنند و از هر مانعی که برایشان وجود دارد استفاده می کنند تا عمدا از مسیر خارج شوند یا تحقیقات در مورد اقدامات خود را منحرف کنند.
رویکرد تدافعی
شرکت‌هایی که رویکرد تدافعی نسبت به مسئولیت اجتماعی دارند، از نظر اجتماعی مسئولیت‌پذیر نیستند، اما تا حدودی به خوبی آن را پنهان می‌کنند. کسب سود برای آنها بسیار مهم‌تر از انجام اقدامات مسئولیت پذیر اجتماعی است. آنها خود را خنثی می‌دانند، بنابراین مسئولیت اجتماعی موضوعی نیست که بتوان در مورد آن به صورت آشکار مورد بازخواست قرار گیرند.
این شرکت ها برای اطمینان از اینکه دیگران نمی‌توانند علیه آنها اقدام قانونی انجام دهند، از قانون پیروی می‌کنند. این بدان معنا است که آنها اقداماتی را انجام می‌دهند که برای جامعه محیط زیست ممکن است مضر باشد، اما با استفاده از راه‌های قانونی سعی می کنند در برابر دعاوی مختلف از خود محافظت کنند.
رویکرد پذیرش
شرکت‌هایی که از این رویکرد استفاده می‌کنند در واقع معتقدند که مسئولیت اجتماعی به اندازه کسب سود مهم است. آنها تمام الزامات قانونی را برآورده می کنند و معمولاً سعی می‌کنند استانداردهای اخلاقی را رعایت کنند. چنین شرکت‌هایی شفاف عمل می کنند و به جای پنهان کردن اقدامات خود، تلاش می‌کنند برای جامعه و محیط زیست ایجاد فایده کنند. این شرکت‌ها حتی ممکن است تولید زباله را کاهش دهند، محصولات آزمایش شده توسط حیوانات را کنار بگذارند و دستمزد منصفانه به کارکنان خود بپردازند.
اگرچه آنها تلاش می‌کنند از نظر اجتماعی مسئولیت پذیر باشند، با این حال در صورت انتقاد سهامداران ممکن است سیاست‌های خود را تغییر دهند تا همچنان در لیست “خوب‌ها” ی سهامداران باقی بمانند.
رویکرد فعالانه
شرکت‌هایی که رویکردی فعالانه در قبال مسئولیت اجتماعی دارند، آن را در اولویت قرار می دهند، حتی اگر انجام این کار منجر به کاهش سود آنها شود. آنها سعی می‌کنند به جای صرف انرژی برای اقداماتی که انتقاد برانگیز است، در حوزه مسئولیت اجتماعی پیشگام باشند. اکثر آنها رعایت اخلاق در کسب و کار را در حکم ماموریت خود به عنوان یک بنگاه تجاری لحاظ کرده و سعی می‌کنند از هر گونه آسیبی به محیط زیست، جامعه یا کارکنان خود جلوگیری کنند.
برخی از اقدامات مرتبط با رویکرد فعالانه در شرکت ها شامل دادن دستمزد و مزایا به همه کارکنان، ایجاد برنامه‌های بازیافت جدید و اختصاص بخشی از سود خود به امور خیریه است.
مدل‌های مختلف CSR
مسئولیت‌های اقتصادی
اولین سطح این هرم، مسئولیت‌های اقتصادی است و اولویت اول را باید ایجاد سود از طریق رشد اقتصادی دانست. در غیر این صورت یک تجارت نمی تواند دوام بیاورد. مسئولیت اقتصادی تلاش یک شرکت برای در نظر گرفتن جنبه‌های اخلاقی، زیست محیطی و بشردوستانه در تصمیمات تجاری است. هدف نهایی صرفاً به حداکثر رساندن سود نیست، بلکه تأثیر مثبت بر محیط، مردم و جامعه است.
مسئولیت های قانونی
سطح دوم هرم مسئولیت یک شرکت را برای پیروی از کلیه قوانین، مقررات و انطباق ها تعریف می‌کند. اگر یک کسب و کار بخواهد به عنوان یک تجارت فعالیت کند، باید قوانینی را که جامعه تعیین می‌کند، رعایت کند.
مسئولیت های اخلاقی
سطح سوم هرم مسئولیت‌های اخلاقی یک کسب و کار را مشخص می‌کند. مسئولیت‌های اخلاقی توسط مدیریت تعیین می‌شود و شامل تصمیم گیری‌های اخلاقی است که بر کارکنان، مشتریان، زنجیره تامین و محیط زیست تاثیر می‌گذارد.
مسئولیت‌های بشردوستانه
سطح چهارم هرم به انتظار جامعه از کسب و کارها برای بهبود سطح کیفی جامعه اشاره دارد. برای یک شهروند شرکت خوب بودن، باید در کارهای داوطلبانه شرکت کرد تا دین خود را به جامعه ادا کنیم.
مطالعه بیشتر: چشم اندازهای جهانی به مسؤولیت اجتماعی شرکتی/ سازمانی
چرا باید شرکت‌ها CSR را اجرا کنند؟
اجرای CSR یک بازی دوسر برد هم برای جامعه و هم کسب و کارهاست. یک شرکت با تعهد و ایفای نقش تاثیر گذار خود در جامعه، مسیر توسعه و پایداری جامعه محلی خود و یا حتی جامعه جهانی را پایدارتر کرده و به حل بسیاری از چالش‌های زیست محیطی و اجتماعی کمک شایانی می‌کند. از سوی دیگر بسیاری CSR را به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از تصویر برند می‌بینند و معتقدند که محصولات و خدماتی که پایدارتر و مسئولانه تر هستند جایگاه مستحکم‌تری در دنیای تجارت دارند؛ و در واقع اجرای مسئولیت اجتماعی نوعی روابط عمومی با ذی‌نفعان خارجی برای کسب و کارها محسوب می‌شود. در اهمیت چرایی اجرای CSR در شرکت‌ها نباید دولت را به عنوان ضلع دیگر جامعه به دست فراموشی سپرد؛ اجرای CSR در روابط بین کسب و کارها و دولت بسیار تاثیر گذار است؛ اجرای مسئولیت اجتماعی شرکتی چالش‌های حقوقی و قانونی بین دولت و شرکت‌ها را کاهش داده و همچنین با تاثیر گذاری کسب و کارها در توسعه جامعه به دولت در پیشبرد اهداف توسعه اجتماعی یاری می‌دهد.
نحوه استفاده از CSR در شرکت ها
با توجه به اهمیت مسئولیت اجتماعی دارا بودن یک استراتژی مرتبط با این حوزه در همه شرکت‌هایی که خواهان اجرای CSR هستند، بسیار ضروری است؛ برای تدوین چنین استراتژی‌هایی به جز منابع داخلی سازمان می‌توان از موسساتی که خدمات مشاوره در این حوزه ارائه می‌دهند یاری جست.
در ادامه شرایط و مراحل لازم برای شروع برنامه مسئولیت اجتماعی شرکتی عنوان شده است:
1. تعیین وضعیت فعلی و ایجاد نقطه اشتراک از تعریف مسئولیت اجتماعی شرکت برای همه ذی‌نفعان داخلی
2. یافتن نقاط قابل اتکا و بالقوه شرکت برای ایجاد مسئولیت اجتماعی (منابع مالی، نیروی انسانی، رویکردها و ارزش‌ها و…)
3. جانمایی مسئولیت اجتماعی در استراتژی اصلی سازمان و تدوین چشم انداز و اهداف بلند مدت برای آن
4. ترسیم حوزه‌های هدف، رویکردها و مسیر حرکت جهت دست‌یابی به اهداف مد نظر مسئولیت اجتماعی
5. تعیین معیار و شاخص برای اندازه گیری تأثیر برنامه‌های مسئولیت اجتماعی
6. ایجاد کانال ارتباطی با دیگر بخش‌های جامعه (نظیر سازمانهای مردم نهاد)
مطالعه بیشتر: تعریف ۵ استاندارد و چارچوب گزارش نویسی پایداری
مزایای استفاده از CSR
مسئولیت اجتماعی شرکتی، به غیر از مزایایی که برای محیط زیست و جامعه ایجاد می‌کند، مزایای بسیاری برای شرکت‌ها دارد. در زیر به اختصار به بررسی برخی از مزایا پرداخته شده است.
افزایش انگیزه و مشارکت کارکنان
تحقیقات گسترده ثابت می‌کند که CSR منجر به بهبود فضای کاری و افزایش انگیزه کارکنان خواهد شد. هرچند این موضوع هدف اصلی مسئولیت اجتماعی شرکتی نیست؛ اما می‌تواند به عنوان یک معیار مثبت برای پیشبرد سایر آمارهای عملکرد تجاری یک شرکت تلقی شود.
شهرت برند و جذب مشتری
رقابت شرکت‌ها در راستای افزایش سهم خود در بازار برای کسب و کارها اهمیت فراوان دارد. امروزه برند‌های پایدار و مسئول اجتماعی نزد مشتریان از محبوبیت بیشتری برخوردارند. CSR می‌تواند کمک کند تا شرکت در ساخت شهرت برند و وفاداری مشتریان و در نتیجه افزایش سهم خود از بازار بهتر و دقیق تر عمل کند.
کاهش هزینه‌ها
یکی از اصلی‌ترین مزایای مسئولیت اجتماعی برای شرکت‌ها کاهش هزینه‌های آنان است، مواردی نظیر صرفه جویی در مصرف انرژی، کاهش مصرف منابع و یا حتی کوچک کردن بسته بندی‌ها در راستای حفظ محیط زیست، باعث کاهش هزینه‌ها و ذخیره مالی برای شرکت‌ها است.
مطالعه بیشتر: تعریف حسابداری مسئولیت های اجتماعی و اهمیت آن در ارزیابی عملکرد شرکت ها
چالش های مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها
در حالی که مسئولیت اجتماعی مزایایی را برای شرکت‌ها به ارمغان می‌آورد، ممکن است در این مسیر چالش‌هایی را هم پیش‌روی آنان پدیدار کند. در ادامه به بعضی از این چالش‌ها اشاره خواهد شد.
تعارض منافع
به عنوان مثال ممکن است یک قرارداد جدید و یا امکان سرمایه‌گذاری با شاخصه‌های اخلاقی در نظر گرفته شده یک کسب و کار تعارض داشته باشد؛ این تعارض می‌تواند برای کسب و کار چالش‌برانگیز باشد و ممکن است مدیران را مجبور سازد تا دست به انتخاب زده و یا وارد چالش اقناع ذی‌نفعان شوند.
افزایش هزینه
انجام مسئولیت اجتماعی برای بعضی سازمان‌ها به ویژه شرکت‌های کوچک‌تر، به زمان و منابع مالی انسانی مازاد نیاز دارد که این موضوع بر صورت مالی و هزینه‌های سازمان تاثیر گذار خواهد بود.
سو شهرت و سبزشویی
گاهی بعضی اقدامات در راستای مسئولیت اجتماعی شرکت می‌تواند توسط جامعه سبز شویی قلمداد شود. سبز شویی مفهومی است در حوزه برند و بازاریابی که به اقداماتی اشاره می‌کند که هرچند تاثیر چندانی بر جامعه و محیط زیست ندارد و حتی آسیب زا هستند اما به گونه‌ای جلوه داده می‌شوند که گویی در جهت منافع زیست محیطی و اجتماعی انجام گرفته‌اند. پس لازم است شرکت‌ها برای جلوگیری از همچین مواردی به نوع اقدامات انتخاب شده برای مسئولیت اجتماعی و همچنین روابط عمومی با ذی‌نفعان خارجی توجه داشته باشند.
چند نمونه از اقدامات شرکت ها
لگو
لگو (شرکت تولید اسباب بازی) به عنوان ماموریت مسئولیت‌پذیری اجتماعی، ساختن دنیایی بهتر برای کودکان را هدف خود قرار داده است. از آن‌جا که مسئولان این شرکت می‌دانند که بازی کردن نه تنها سرگرم کننده بلکه یک ابزار حیاتی برای یادگیری است، هزاران کارمند خود را آموزش داده‌اند تا به عنوان تسهیل‌گر بازی، به آموزش بهتر کودکان کمک کنند. امروزه بیش از سه هزار تسهیل‌گر بازی با کودکان در جوامع مختلف جهان به طور داوطلبانه کار می‌کنند تا آنها را درگیر بازی‌های جالب و خلاقانه‌ای قرار دهد که ذهن را پرورش می‌دهد. این پروژه در اصل بسیاری از ضعف‌های آموزش و پرورش در کشورهای کمتر توسعه یافته را پوشش می‌دهد.
دَنون
شرکت دنون (شرکت تولید محصولات غذایی) در راستای مسئولیت اجتماعی خود با همکاری بنیاد گرامین (کسب و کاری اجتماعی)، شرکت گرامین دنون را در بنگلادش پایه‌گذاری کرد. این شرکت علاوه بر ایجاد اشتغال محلی، ماست متناسب با ذائقه کودکان را با قیمتی تولید و عرضه می‌کند که افراد بسیار فقیر نیز قادر به خرید آن باشند. این ماست متناسب با کمبودهای رژیم غذایی کودکان بنگلادشی غنی شده تا مشکلات تغذیه این کودکان را رفع کند. شبکه توزیع این محصول نیز توسط زنان روستایی کم درآمد شکل گرفته که به اقتصاد محلی نیز کمک می‌کند. موفقیت این شرکت اجتماعی نه با سود سالیانه بلکه بر اساس تعداد افرادی که هرساله توسط این شرکت از سو تغذیه رهایی می‌یابند سنجیده می‌شود.
تامز
ایده شرکت تولید پوشاک تامز در راستای مسئولیت اجتماعی این است که به ازای فروش یک جفت کفش این شرکت یک جفت کفش به کودکی فقیر اهدا می‌کند. این شرکت در راستای مسئولیت اجتماعی خود ۶۰ میلیون کفش برای کودکان نیازمند تامین کرده است. علاوه بر این تامز در حوزه بهداشت و درمان به ویژه زایمان ایمن و بهداشتی در کشورهای توسعه نیافته اقدامات داوطلبانه‌ای انجام می‌دهد.
مطالعه بیشتر: Spin Master دومین گزارش سالیانه مسئولیت اجتماعی شرکت ها را منتشر می کند
آیا مسئولیت اجتماعی شرکتی سودآور است؟
در گذشته تصور می‌شد که مسئولیت اجتماعی امری صرفا هزینه بر و بدون بازگشت سود اقتصادی است؛ اما امروزه اثبات شده که اجرای استراتژی‌های مرتبط با مسئولیت اجتماعی شرکتی موجب سودآوری اقتصادی کسب و کارها نیز می‌شود؛ برنامه‌های مسئولیت اجتماعی کمک شایانی به ساخت تصویر مطلوب از یک برند می‌کنند. لازم است که بدانیم تصویر برند نقشی مهمی در جذب سرمایه‌گذار دارد و هر چه تصویر یک برند به طور مثبت‌تری در فضای جامعه ترسیم شده‌باشد ارزش سهام آن شرکت نیز بیشتر است. همچنین شهرت مطلوب یک برند خرید آن توسط مصرف‌کنندگان را نیز تضمین کرده و افزایش بازدهی کسب و کار را به همراه دارد. در آخر توجه به مسئولیت اجتماعی شرکتی با شناسایی نقاط قوت و ضعف یک کسب و کار، فرصت مدیریت ریسک را در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهد که این موضوع نیز به صورت غیر مستقیم سودآوری را با خود به ارمغان می‌آورد.
